نوبل ۲۰۱۷،دریچه های تازه به روی تاریکی های دنیا

جوایز نوبل علمی امسال در حالی اعطا شد که نکات جالب و غیرمنتظره ای را برای برندگان آن به همراه داشت و موفق شد دریچه های تازه ای را به روی بخشهای ناشناخته جهان بگشاید.

 به گزارش خبرنگار مهر،  اکتبر ۲۰۱۷ مانند سال های گذشته با انتظار برای معرفی برندگان جوایز نوبل آغاز شد. البته این انتظار چندان طولانی نشد. از دوم اکتبر تا به امروز برندگان رشته های پزشکی، فیزیک و شیمی به ترتیب اعلام شدند. مانند هر سال این جوایز به دانشمندانی تعلق گرفت که مدت های طولانی از عمر حرفه ای خود را صرف تحقیق در بهبود بخش هایی ناشناخته و پیچیده از زندگی بشر روی کره خاکی کردند.

درهر حال جوایز نوبل امسال نکات جالب توجهی را نیز با خود به همراه داشت. امسال دانشمندان آمریکایی بیشترین سهم را از جوایز از آن خود کردند. در کل  ۹ دانشمند برنده جوایز نوبل در رشته های پزشکی، فیزیک و شیمی شدند که ۶ نفر از آنان آمریکایی بودند.

۳ نفر باقیمانده نیز دانشمندانی اروپایی بودند. آنچه در نوبل ۲۰۱۷ به چشم می خورد نبود دانشمندان آسیایی و آفریقایی در این فهرست بود. 

نوبل پزشکی از آن تحقیقی ناشناخته 

 جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۷ به سه دانشمند آمریکایی برای تحقیق درباره ساعت بیولوژیک یا « ریتم شبانه روزی» بدن تعلق گرفت.  جفری سی هال استاد دانشگاه مین، مایکل راسباش استاد دانشگاه براندیس و مایکل دبلیو یانگ استاد دانشگاه راکفلر، سه دانشمند آمریکایی  برای تحقیقات خود درباره ساعت بیولوژیک بدن انسان موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی شدند.

 آنها مطالعات خود درباره این موضوع را از ۱۹۸۴ میلادی آغاز کردند. سه محقق آمریکایی متوجه شدند ساعت بیولوژیک بدن یا « ریتم شبانه روزی» عامل خوابیدن افراد در شب و البته تغییرات مهمی در رفتار و بدن انسان است. این ریتم شبانه روزی  در تمام سلول های بدن انسان، گیاهان، حیوانات و قارچ ها نیز وجود دارد. حالات روحی، سطح هورمون ها، دمای بدن و متابولیسم  همگی با توجه به این ریتم تنظیم می شوند.در کوتاه مدت، اختلال در ساعت بدن روی تشکیل حافظه تاثیر می گذارد اما در بلند مدت خطر ابتلا به بیماری های مختلف از جمله دیابت نوع دوم، سرطان و حمله قلبی را می افزاید.

 یکی از نکات جالب درباره نوبل پزشکی ۲۰۱۷ ناشناختگی این تحقیق بود. تصور همه بر آن بود که ابزار ژنتیک CRISPR یا تحقیقات درباره ایمون تراپی ( استفاده از سیستم دفاعی بدن برای مبارزه با سرطان) برنده این جایزه باشد.

حتما شوخی می کنید

نام این سه دانشمند  برنده در هیچ یک از فهرست نامزدهای احتمالی این جایزه وجود نداشت. حتی راسباش  پس از تماس تلفنی کمیته نوبل درباره برنده شدن تحقیقاتش گفت: حتما شوخی می کنید!

 به گفته محققان اطلاع از ساز و کار ساعت بیولوژیک بدن در حقیقت به مثابه کشف جعبه سیاه حیات بشر است.

جایزه نوبل پزشکی در سال ۲۰۱۶ به یوشینوری اوسومی دانشمند ژاپنی به خاطر تحقیقات و کشفیاتش درباره مکانیزم‌ هایی که سلولهای بدن انسان خود را بازسازی می‌ کنند یا همان اتوفاژی رسید.اینکه یک ژاپنی و به تنهایی برنده این جایزه شد از مهمترین نکات قابل توجهی این دوره نوبل پزشکی به شمار می آید.

نوبل فیزیک  و تایید نظریه یک قرن قبل

 این جایزه نیز در سال  ۲۰۱۷ به سه دانشمند آمریکایی برای تحقیقات درباره امواج گرانشی تعلق گرفت. راینر ویس، کیپ تورن و بری باریش  سه دانشمند برنده جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۱۷ هستند.  ویس استاد دانشگاه MIT، تورن استاد دانشگاه کل تک و باریش استاد دانشگاه برکلی است. تحقیقات آنها در حوزه امواج گرانشی یکی از دستاوردهای مهم علم فیزیک در سال های اخیر به شمار می آید.

البته آلبرت انیشتین ، فیزیکدان مشهور نیز وجود این امواج را پیش بینی کرده بود و آن را یکی از پیامدهای نظریه نسبیت می دانست.

 به عبارت دیگر ردیابی امواج گرانشی بالاخره نظریه ۱۰۰ ساله انیشتین را تایید کرد.  براساس این نظریه طی رویدادهای عظیم در جهان، ابعاد« زمان-فضا» خود را امتداد می دهد، می فشارند و لرزش های گرانشی را مانند امواج سطح یک دریاچه به سراسر جهان ارسال می کند.

هرچند این امواج در نتیجه رویدادهای عظیم آسمانی به وجود می آیند( مانند ادغام سیاهچاله ها)، اما انیشتین معتقد بود این امواج چنان نامحسوس هستند که انسان با فناوری قادر به رصد آن نخواهد بود. اما سه محقق گفته شده ساخت لیزری را  رهبری کردند که حساسیت لازم برای ردیابی امواج گرانشی را داشت. حاصل تلاش آنان  دو رصد خانه LIGO در واشگتن و لوییزیانا بود.ردیابی مستقیم امواج گرانشی صفحه جدیدی در اکتشافات انسان درباره بخش «تاریک» جهان می گشاید. این امواج چشم اندازی به زمان ها و اماکنی فراهم می کنند که در تاریکی محض به سر می برند.

 جالب آنکه این محققان تصور نمی کردند این تحقیق نیز برنده جایزه نوبل شود. اما شاید یکی از نکات حایز اهمیت جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۷ آن بود که بالاخره پیش بینی ۱۰۰ ساله انیشتین را تایید کرد.

 سال گذشته این جایزه به طور اشتراکی به دیوید تولس، دونکان هالدین و مایکل کاستلریتز برای کشف نظری انتقال فاز توپولوژیک و مراحل توپولوژیک ماده اختصاص یافت. نکته جالب توجه این است که هر سه این دانشمندان متولد بریتانیا بودند.

در تاریخچه این جایزه فقط یک دانشمند توانسته 2 بار برنده آن شود. جان بردین تنها فردی است که در سال های ۱۹۵۶ و ۱۹۷۲ این جایزه را از آن خود کرد.

 نوبل شیمی برای سه دانشمند اروپایی

 برخلاف دو حوزه پزشکی و فیزیک، نوبل شیمی ۲۰۱۷ به سه دانشمند اروپایی تعلق گرفت. ژاک دو بوشه استاد دانشگاه لوزان از سوئیس،  یواخیم فرانک استاد دانشگاه کلمبیا در آمریکا و با ملیت آلمانی و ریچارد هندرسون از آزمایشگاهMRC در کمبریج انگلیس با ملیت اسکاتلندی به طور مشترک برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۷ شدند.

این سه دانشمند به دلیل تلاش‌های خود در توسعه بررسی شیوه میکروسکوپی کرایو الکترون با کیفیت بالا جهت تعیین ساختار مولکول های زیستی موفق به دریافت نوبل شدند.بررسی میکروسکوپی کرایو- الکترون در حقیقت روشی است که به دانشمندان اجازه می دهد تا مولکول های زیستی را فریز کرده و فرایندهای مختلف فعل و انفعالات آنها را به طور دقیق بررسی کنند. با کمک این روش می توان ویروس و باکتری ها ( مانند ویروس زیکا) را در میکروسکوپ و در وضعیت اولیه شان بررسی کرد.چنین روشی درک ابتدایی انسان از مفهوم شیمی حیات را ارتقا می دهد  و به ساخت داروهای جدید کمک می کند.

 یکی از نکات جالب درباره ژاک دو بوشه یکی از برندگان نوبل شیمی، معرفی نامه او در وب سایت دانشگاه لوزان( محل تدریس او) است.

 در این معرفی نامه ساده  او نوشته است:

 ۱۹۴۱

 والدینی خوش بین مرا به دنیا آوردند.

 ۱۹۴۶

  از تاریکی دیگر نمی ترسیدم  چون خورشید همیشه برمی گشت. کوپرنیک این موضوع را توضیح داده است!

 ۱۹۴۸-۵۵

نخستین بخش از حرفه علمی خود را در والیز و لوزان گذراندم( ابزارها: چاقو، سوزن، نخ و کبریت)

سال گذشته ژان پیر ساونج شیمیدان سرشناس فرانسوی، برنارد فرینگا شیمیدان هلندی از دانشگاه گرونینگن این کشور، فریزر استادرت شیمیدان اسکاتلند از دانشگاه نورث وسترن آمریکا برای سنتر ماشین آلات مولکولی موفق به دریافت این جایزه شدند.

نوآوری آنها شامل خلق انواعی از ماشین آلات است که به طور طبیعی توسط مردم مورد استفاده قرار می گیرد، مانند موتورها، خودروها و یا خرد کننده دانه های قهوه البته با یک تفاوت بزرگ و آن اینکه این ماشین آلات در ابعاد نانویی هستند و بر پایه مولکولهایی ساخته شده اند که از موی انسان هم کوچکترند.

 در این رشته نیز فردریک سانگر تنها فردی است که دو بار این جایزه را دریافت کرده است. او در سال های ۱۹۵۸ و ۱۹۸۰ میلادی برنده این جایزه شده است.