عوامل موثر بر جایگاه دانشگاه های ایران در رتبه بندی های جهانی

عوامل موثر بر جایگاه دانشگاه های ایران در رتبه بندی های جهانی

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: از سال ۲۰۰۳ میلادی که نظام های رتبه بندی فعالیت های خود را آغاز کرده اند، هیچ یک از دانشگاه های ایران در میان دانشگاه های ممتاز قرار نگرفته اند.

جعفر مهراد در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: هیچ نظام رتبه بندی قابل اتکا، فراگیر و مورد اطمینانی وجود ندارد که بتواند برای تمام دانشگاه ها و طرف های مورد علاقه قابل قبول باشد بنابراین دانشگاه ها برای افراد مختلف معنی متفاوتی دارند. با وجود این، دانشگاه ها برای ارتقا باید از شاخص های رتبه بندی به عنوان حداقل استانداردها استفاده کنند و نظام های رتبه بندی نیز باید وجوه متمایز برتری دانشگاه ها را بازشناسایی کنند.

وی با بیان اینکه نظام های رتبه بندی می کوشند، فعالیت های گوناگون دانشگاهی را رصد کنند، افزود: نظام های رتبه بندی بین المللی در حالیکه معیارها و شاخص های خود را پیوسته ارتقا می دهند، نظام های رتبه بندی جدیدی نیز پا به عرصه حیات علمی می گذارند.

بنیانگذار پایگاه اسثتنادی علوم جهان اسلامی خاطرنشان کرد: رتبه بندی های دیگری نیز مانند رتبه بندی دانشگاه های آسیا، آمریکای لاتین و دانشگاه های جوان وجود دارند که اطلاعات خود را از نظام های موجود دریافت می کنند.

مهراد با تاکید براینکه بسیاری از کشورها نظام های رتبه بندی خود را دارند، تاکید کرد: برخی کشورها مانند آمریکا با نظام های رتبه بندی مختلف با شاخص هایی از پژوهش گرفته تا شاخص های هزینه، کالج ها و موسسات آموزش عالی خود را رتبه بندی می کنند و برخی کشورها مانند انگلستان و آفریقای جنوبی تنها ارزیابی های پژوهشی انجام می دهند و کشورهای دیگر نیز مانند کنیا و ایران درصدد تولید نظام های رتبه بندی دانشگاهی اند.

وی عنوان کرد: دانشگاه های تهران، صنعتی شریف و صنعتی اصفهان سه دانشگاه برتر ایران در میان سایر دانشگاه های ممتاز جهان در نظام های رتبه بندی بین المللی مانند QS، تایمز و شانگهای حضوری مستمر و موثر دارند.

بنیانگذار پایگاه اسثتنادی علوم جهان اسلامی اضافه کرد: دانشگاه های صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، علم و صنعت ایران، علوم پزشکی تهران، صنعتی خواجه نصیر و تربیت مدرس نیز در میان نظام های رتبه بندی بین المللی و در سال های مختلف در میان دانشگاه های برتر جهان مشاهده می شوند.

مهراد اضافه کرد: بعضی از دانشگاه های کشور نیز زمانی عملکرد دانشگاه ها بر حسب رشته های موضوعی مورد اندازه گیری قرار می گیرند جایگاهی برای خود در میان سایر دانشگاه ممتاز پیدا کرده اند.

وی افزود: با وجود این، وقتی صحبت از شهرت و اعتبار بین المللی دانشگاه ها به میان می آید، دانشگاه های ایران در جمع ۲۰۰ یا ۴۰۰ دانشگاه برتر جهان دیده نمی شوند. از سال ۲۰۰۳ میلادی که نظام های رتبه بندی فعالیت های خود را آغاز کرده اند، هیچ یک از دانشگاه های ایران در میان دانشگاه های ممتاز از نظر رتبه بندی شهرت و اعتبار قرار ندارند.

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: رتبه بندی های دانشگاهی برحسب شهرت و اعتبار بر اساس اظهار نظر متخصصان آموزش عالی و تایید استادان دانشگاه های جهان، نسبت دانشجو به استاد و سایر شاخص ها انجام می گیرد که به اعتقاد من این رتبه بندی ها دارای 5 عامل مهم هستند. 

عناصر اندازه گیری شهرت جهانی برای دانشگاه های ایران سودی ندارند

مهراد با اشاره به عامل عناصر غیر مرتبط در رتبه بندی های جهانی افزود: عناصری که شهرت جهانی را اندازه گیری می کنند برای دانشگاه های ایران سودمند نیستند. این عناصر درباره تنوع جهانی، اعضای هیات علمی بین المللی، دانشجویان بین المللی، شدت پژوهش و تعداد استادانی که درگیر تحقیقات علمی هستند، دانشگاه ها را ارزیابی می کنند.

وی تاکید کرد: بسیاری از دانشگاه های ایران بر اساس معیارها و شاخص های تعریف شده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت می کنند و بر این اساس نیز مورد ارزیابی قرار می گیرند. معیارها و شاخص های دفاتر نظارت بر آموزش و پژوهش در وزارتخانه های یاد شده یگانه و منحصر به خود است.

چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه عامل شمول اجتماعی یکی دیگر از عوامل مربوط به رتبه بندی های جهانی است، گفت: دانشگاه های ایران بر اساس سیاست های حاکم و به ویژه با راه اندازی مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی و پردیس های بین المللی و نیز کمیت گرایی می کوشند طبقات اجتماعی و جمعیت های گوناگونی را پذیرش کنند.

مهراد اظهار داشت: درصد قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه های کشور از شرایط کیفی لازم برای تحصیلات عالی برخوردار نیستند. دانشگاه های ایران بخش های به حاشیه رانده شده جامعه را برای بهبود و اصلاح کشور پذیرش می کنند این درحالی است که بسیاری از دانشگاه های معتبر جهان با شهرت بین المللی چنین اجباری ندارند.

وی تاکید کرد: به علاوه، مسائل بیشتری وجود دارد که در رتبه بندی دانشگاه ها بر اساس شهرت و اعتبار لحاظ نمی شوند. دانشگاه های ایران برای ساخت کشور و فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه تلاش می کنند.

عدم اعمال پروژه های دفاعی دانشگاه ها در رتبه بندی های جهانی

چهره ماندگار علمی کشور خاطرنشان کرد: دانشگاه های ایران پروژه های متعددی در حوزه دفاع و ابتکارات راهبردی که در این نظام های رتبه بندی انعکاس نمی یابند، به انجام می رسانند.

مهراد تاکید کرد: ایران فاقد نظام رتبه بندی ملی است و شاید این مهم انگیزه ای برای تولید نظام رتبه بندی ملی برای دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور باشد.

وی اضافه کرد: در دولت دهم و در وزارت دکتر دانشجو نظام رتبه بندی ملی طراحی شد اما عملا مورد استفاده قرار نگرفت. هر چند که محتوای این رتبه بندی بیشتر به ارزیابی شباهت داشت تا یک رتبه بندی معمول و متعارف جهانی.

فقدان نظام ثبت آماری در دانشگاه های کشور

چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه گردآوری داده ها از دیگر عوامل موثر در رتبه بندی های جهانی دانشگاه ها بشمار می رود، گفت: بسیاری از دانشگاه های کشور فاقد نظام ثبت آماری از عملکردهای آموزشی، پژوهشی، مالی، ساختاری و منابع انسانی است. نظام های رتبه بندی بین المللی به داده های دقیق و به هنگام نیاز دارند. دانشگاه ها برای بهبود و ارتقاء مستمر باید در این جبهه تلاش کنند.

مهراد اضافه کرد: داده ها باید به طور دقیق مستند شوند. زمان ارسال داده های مورد نیاز نظام های رتبه بندی بسیار مهم است. تاریخی که برای ارسال داده ها تعیین می شود باید مورد توجه قرار گیرد. حتی ارسال بخشی از داده های رتبه بندی کمک می کند تا نام دانشگاه یا دانشگاه ها مطرح و محاسبه شود.

وی عنوان کرد: بخش مهم دیگر که مربوط به داده های استنادی است، نظام های رتبه بندی خود به طور مستقل از آی اس آی یا اسکوپوس دریافت می کنند.

چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه همکاری های بین المللی نیز از دیگر عوامل موثر در رتبه بندی های جهانی است، گفت: حوزه ای که دانشگاه های برتر کشور موفقیت نسبتا خوبی به دست آورده اند مربوط به همکاری های بین المللی است. این بخش به ویژه در انتشار مقالات علمی قابل توجه است اما بخش دیگر که به آموزش و پژوهش مربوط می شود نیاز به تلاش های بیشتر دارد.

مهراد خاطرنشان کرد: در این زمینه، برنامه های راهبردی دانشگاه ها لازم است شرایط مورد نظر را مدنظر قرار دهند. دانشگاه ها بدون برنامه راهبردی در این زمینه موفقیت چندانی به دست نخواهند آورد.

وی تاکید کرد:سال ها است که نسبت استادان خارجی به کل استادان مورد سنجش و محاسبه قرار می گیرد اما، اکثر دانشگاه های کشور در این زمینه سیاست خاص و مدونی ندارند. از این رو امتیازی که از این شاخص نصیب دانشگاه های کشور می شود از آنها سلب می شود.

عدم توجه دانشگاه ها به نشر نتایج علمی

چهره ماندگار علمی کشور اظهار داشت: ترویج پژوهش و آموزش از دیگر عوامل موثر در رتبه بندی های بین المللی بشمار می رود که دانشگاه های کشور می توانند حضور بین المللی خود را با ترویج پژوهش و آموزش در خارج از کشور تقویت کنند. به استثنای دانشگاه های بزرگ و صنعتی، سایر دانشگاه ها و موسسات پژوهشی به نشر نتایج تحقیقات علمی در انتشارات بین المللی نمی پردازند.

مهراد اضافه کرد: در حوزه های علوم اجتماعی نیز این کاستی به وضوح قابل مشاهده است. نشر مقالات پژوهشی در یک درصد مجلات علمی یا ۵ و ۱۰ درصد برتر نشریات پژوهشی موضوع با اهمیتی است که نشان از کیفیت تحقیقات علمی دارد.

وی گفت: فراهم کردن زمینه همکاری های آموزشی دانشگاه های معتبر و ارائه دوره های مشترک باید از طرح های راهبردی دانشگاه های کشور باشد. افزون بر آن دانشگاه های ایران با ایجاد تغییرات و درخواست از اعضای هیات علمی برای مشارکت در پروژه های تحقیقاتی بین المللی و جذب استادان و دانشجویان خارجی باید برنامه ریزی کنند.