چکیده

تحقیقات باستان ­زلزله­ شناسی، در تولید داده ­های مهم مرتبط با زمین­ لرزه­ های گذشته سهم دارند. محدودیت به­ کارگیری سودمند باستان­ زلزله­ شناسی تنها به علت عدم ارائه مباحث پیوسته راجع به روش­ شناسی آن است. مشکلات روش ­شناسی از این لحاظ حائز اهمیت هستند که در بررسی­ های باستان­ زلزله­ شناسی بر روی زمین­ لرزه­ های گذشته، از انواع روش ­های مختلف بهره گرفته شده است. بررسی­ های درجای نوعی عبارتند از: (1) بازسازی چینه­ شناسی باستانی موضعی با هدف تعریف مکان صحیح و ترتیب زمانی یک لایه آوار که طبق فرض ناشی از زمین­ لرزه است؛ (2) تحلیل تغییر شکل به علت لرزش ناشی از زلزله یا آثار ثانویه زلزله که بر روی دیوارها قابل شناسایی هستند؛ (3) تحلیل مشخصات رسوبی مواد فروپاشیده؛ (4) بررسی زمین­ شناسی و مورفولوژی محلی برای تعریف دلایل طبیعی احتمالی تخریب؛ (5) بررسی عوامل محلی موثر بر حرکات تقویت شده زمین؛ و (6) براورد تحریک دینامیکی که بر مکان مورد بررسی تاثیر می­ گذارد. سپس، یک رویکرد اقلیمی برای آزمایش شواهد مربوط به تخریب همزمان در یک ناحیه خاص به کار می ­رود که میزان تاثیر زلزله بر آن ناحیه را مشخص می­ سازد. قابل اطمینان­ ترین نتایج یک بررسی باستان­ لرزه­ شناسی با کاربرد عملیات­ های زمین­ باستان­ شناسی مدرن (چینه­ شناسی باستان­ شناسی به علاوه، داده­ های زمین ­شناسی-ژئومورفولوژیکی) و افزودن یک رویکرد کمّی مربوط به مهندسی ژئوفیزیک و اطلاعات تاریخی مرتبط با آن (در صورت وجود) بدست می­ آیند. بدین صورت یک مجموعه پایه که برای انجام آنالیزهای کمّی ضروری است و به نوبه خود فرضیه باستان­ زمین­ شناسی را تقویت می­ کند بدست می­ آید. از آنجا که بررسی­ های باستان­ زلزله­ شناسی می­ توانند منجر به تعیین دلایل طبیعی احتمالی تخریب در یک مکان شوند، در حوزه علمی گسترده ­تر باستان­ شناسی زیست­ محیطی که هدف آن تعیین تاریخ رابطه بین انسان و محیط زیست است، نیز نقش ایفا می­ کنند. سرانجام این مطالعات با بهبود دانش راجع به زلزله ­خیزی­ های گذشته، در براورد منطقه­ ای خطر زلزله نقش دارند.

1-مقدمه

از زمانی که اولین گزارش­ ها از آثار زمین­ لرزه­ های ثبت شده در آثار باستانی ارائه شدند (مثلاً De Rossi 1874؛ Lanciani 1918؛ Evans 1928؛ Agamennone 1935)، کاربرد داده­ های باستان­ شناسی برای بررسی زمین­ لرزه­ های تاریخی ناشناخته یا کم­ شناخته شده پیوسته در حال افزایش است. در چند دهه گذشته، کلمه «باستان­ زلزله ­شناسی» برای تعریف پژوهش ­های مربوط به آثار لرزه ­ای بر روی ساختارهای باستانی که با اکتشافات باستان­شناسی ظاهر شده­­ اند یا در بناهای باستانی وجود دارند، مورد استفاده قرار گرفته است....