روند رو به افزایش اختلالات روانی در میان دانشجویان

نتیجه یک مطالعه متاآنالیز درباره وضعیت سلامت روانی دانشجویان دانشگاه های ایران نشان می دهد که اختلالات روانی در بین دانشجویان ایرانی روند رو به افزایشی دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، مقاله «بررسی وضعیت سلامت روانی دانشجویان دانشگاه های ایران با استفاده از پرسشنامه: GHQ-۲۸ مطالعه متاآنالیز» در مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان دوره بیست و یکم به چاپ رسیده است.

نجف زارع استاد گروه آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مریم پرواره از مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، بیژن نوری استادیار مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی کردستان و مهشید نامداری از گروه آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی این تحقیق را به انجام رسانده اند. 

سلامتی روان از اصلی ترین عوامل تعیین کننده وضعیت سلامتی است که می تواند تمامی جنبه های زندگی افراد جامعه را متاثر سازد. یکی از پرسشنامه هایی که به منظور غربالگری اختلالات روانشناختی غیر پسیوتیک به کار می رود پرسشنامه سلامت عمومی (General Health Questionnaire یا GHQ- ۲۸) است.

هدف از این پژوهش برآورد شیوع اختلالات روانی در جامعه دانشجویان ایرانی براساس پرسشنامه GHQ- ۲۸ به روش متا آنالیز است.

در این بررسی، کلید واژه های GHQ، اختلالات روانی و دانشجویان در بانک های اطلاعاتی الکترونیکی همانند PubMed، اسکوپوس، MAGIranT، Iranmedex ، Medlib، مرکز نشریات جهاددانشگاهی و ISI جستجو شد.

داده ها با استفاده از مدل اثرات تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. همگنی مطالعات با استفاده از شاخص های مورد نظر و نرم افزار تحلیل شد.

یافته های این تحقیق که ۷۷ مطالعه را در طی سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳ در ایران با حجم نمونه ۴۴ هزار و ۱۱۲ نفر را بررسی کرده نشان می دهد شیوع کلی اختلالات روانی در دانشجویان ایرانی بر اساس مدل اثرات تصادفی برابر ۰.۳۳.۲ درصد بود و شیوع اختلالات روانی در بین دانشجویان ایرانی در بازه زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳ روند روبه افزایشی داشته است.

نتیجه گیری این تحقیق بیان می کند: اختلالات روانی در بین دانشجویان ایرانی شایع است و روند رو به افزایشی دارد.

تامین سلامتی افراد جامعه از دیدگاه سه بعدی جسمی، روانی و اجتماعی از مسائل اساسی هر کشوری محسوب می شود. کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را چنین تعریف می کنند: سلامت فکر عبارت است از قابلیت موزون و هماهنگ بودن با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی ، عادلانه و
مناسب. 

آشنا نبودن بسیاری از دانشجویان با محیط دانشگاه در بدو ورود ، جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشته قبولی، ناسازگاری با سایر افراد از جمله عواملی هستند که می توانند موجبات مشکلات، ناراحتی های روانی و افت عملکرد فرد را سبب شوند. این مسئله تاثیر بسیار زیادی از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در برنامه ریزی کشور و اداره آن دارد و در صورت عدم مداخله و ارائه مشاوره، سلامت دانشجویان به مخاطره افتاده و باعث افت تحصیلی و هدر رفتن نیروی انسانی جوان و فعال جامعه می شود.

مطالعات در خصوص یک موضوع با حجم نمونه کم ممکن است نتایج مختلفی را گزارش کنند با ترکیب کردن این مطالعات می توان اثر خطای تصادفی را کاهش داده و برآوردهایی دقیق تر و قابل اعتمادتری را به دست آورد و با ترکیب اطلاعات مربوط به مطالعات مختلف، تحلیل ترکیبی نتایج ، از توان آماری بیشتری نسبت به یک مطالعه منفرد برخوردار است. 

متاآنالیز یا مرور سیستماتیک، جمع بندی ساختارمند و سیستماتیک اطلاعات حاصل از مطالعات مختلف و مستقل از هم در خصوص یک مورد پژوهشی و نتیجه گیری کلی و خلاصه کردن اطلاعات آنها است.

هدف از این پژوهش مرور سیستماتیک نتایج حاصل از مطاالعات انجام گرفته درخصوص سلامت روانی دانشجویان دانشگاههای ایران با استفاده از پرسشنامه سلامت عمومی GHQ-۲۸ بود.

راهبرد اصلی برای پیدا کردن مقالات انگلیسی و فارسی، جستجوی کلمات کلیدی سلامت روان ، بهداشت روان، پرسشنامه GHQ، اختلالات روانی و افسردگی بود که در طی سال های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳ بر روی دانشجویان ایرانی صورت گرفته است.

ابزار مورد استفاده برای بررسی سلامت عمومی پرسشنامه سلامت عمومی GHQ است که یک پرسشنامه سرندی، مبتنی بر روش خود گزارش دهی است که در مجموعه های بالینی با هدف ردیابی کسانی که دارای یک اختلال روانی هستند مورد استفاده قرار می گیرد. هدف اصلی این پرسشنامه تشخیص خاص در سلسله مراتب بیماری های روانی نیست بلکه منظور اصلی آن تمایز بین بیماری روانی و سلامت است. 

یافته ها

میزان شیوع اختلالات روانی در بین دانشگاهها به صورت معناداری ناهمگن بودند. شیوع کلی اختلالات روانی در بین دانشجویان دانشگاه های کشور بر اساس مدل اثرات تصادفی برابر ۰.۳۳ درصد بود.

با گذشت زمان میزان شیوع اختلالات روانی افزایش یافته است، برآورد شیب شیوع اختلال در برابر زمان با استفاده از متارگرسیون برابر ۰.۰۹ است. این میزان از نظر آماری ارتباط معناداری را بین گذر زمان و میزان شیوع اختلالات روانی، در بین دانشجویان نمایش می دهد.

مطالعات وارد شده از نظر حساسیت بررسی شدند و خروج هیچ یک از آنها باعث تغییر در برآورد کلی میزان شیوع اختلالات روانی نشد. با توجه به ناهمگنی موجود در داده ها تحلیل زیر
گروه های دختر و پسر در این مطالعات تفاوت زیادی را بین شیوع این اختلالات در دو گروه نشان نداد. 

فرض عدم تقارن نمودار قیفی و احتمال وجود اریبی انتشار معنادار شد. وجود ۱۱ مطالعه که به دلیل کیفیت پایین موفق به انتشار نشده اند پیش بینی شد.

طبق مطالعات انجام گرفته مطالعه حاضر اولین متاآنالیزی است که به منظور بررسی سلامت روان در دانشجویان ایرانی انجام گرفته است. با توجه به پراکندگی قومی و فرهنگی گسترده و تاثیر آن بر سلامت روانی دانشجویان دانشگاه های سراسر کشور، میزان شیوع این اختلال در مطالعات مستقلی که در دانشگاه های مختلف انجام شده است، متفاوت بوده است.

لذا انجام یک مطالعه متاآنالیز جهت برآورد شیوع این اختلال با شاخصی واحد و دقیق و همچنین بررسی تغییرات آن در طول زمان و در زیر گروه های مختلف، الزامی بود.

به منظور پوشش کامل مطالعات انجام شده در تمامی دانشگاه های کشور، یک جستجوی کامل بر اساس کلید واژه های مشخص شده، انجام شد که نتیجه کار منجر به ورود ۷۷ مطالعه در آخرین مرحله شد که یک بازه زمانی ۲۳ ساله را از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳ در بر گرفتند.

یکی از اریبی هایی که مطالعات متاآنالیز را تحت تاثیر قرار می دهد اریبی انتشار است، این اریبی به سبب وجود مطالعاتی است که نتایج معناداری نداشته اند و موفق به انتشار نتایج خود
نشده اند. با توجه اینکه مطالعات وارد شده به این متاآنالیز همگی بصورت توصیفی و صرفا بررسی شیوع یک اختلال است، دلیل منتشر نشدن برخی مطالعات می تواند حجم کم نمونه یا کیفیت پایین مقاله باشد.

با توجه به نتیجه تست همگنی در این مطالعه، چنین نتیجه گرفته شد که بین مطالعات وارد شده به متاآنالیز عدم تجانس و ناهمگنی وجود دارد که به مفهوم وجود تفاوت قابل توجه بین میزان شیوع اختلال در مطالعات مختلف است که می تواند متاثر از عوامل و دلایل خاصی باشد.

برای بررسی عواملی که موجب ناهمگنی مطالعه گشته اند از آنالیز زیر گروه ها و متارگرسیون برای دو متغیر جنس دانشجو و سال انجام مطالعه استفاده شد. شانس ابتلا به اختلال در دانشجویان دختر نسبت به پسر برابر ۱.۱۵۳ با فاصله اطمینان (۱.۶۸ و ۰.۷۹) به دست آمد که معنی دار نبود.

این نتیجه با بررسی هایی که در زمینه همه گیر شناختی اختلال های روانی به عمل آمده همخوانی ندارد بطوری که در آنها میزان شیوع در زنان بالاتر گزارش شده است. در مطالعات دیگری زنان شانس بیشتری برای ابتلا به اختلالات روانی داشته اند و همچنین در مطالعه دیگری که انجام شده است شیوع این اختلالات در بین زنان بیشتر گزارش شده است که با این مطالعه همخوانی ندارد.

برخلاف جنس متغیر سال انجام مطالعه معنادر بود و متارگرسیون نشان داد که با گذشت زمان میزان شیوع اختلال افزایش قابل توجهی داشته است که این مسئله می تواند حائز اهمیت و قابل توجه باشد.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تقریبا ۳۳ درصد از دانشجویان مشکوک به اختلال روانی بودند و این در حالی است که در مقایسه با آمار ارایه شده در مطالعات فوق الذکر و همچنین کتب مرجع که شیوع افسردگی در جمعیت عمومی را ۲۵-۱۵ درصد کرده اند، بالا است. 

وضعیت سلامت روان و چگونگی تکوین اختلالات روانی از پیچیدگی های خاصی برخوردار است و لازم است بمنظور بررسی علت ناهمگنی بین شیوع اختلالات روانی، در آینده اثر عوامل بیشتری چون وضعیت تاهل، علاقه به رشته تحصیلی، سن، وضعیت اقتصادی، موفقیت تحصیلی و بومی بودن دانشجو مورد مطالعه قرار گیرد.

در این مطالعه نشان داده شد که با گذشت زمان شیوع اختلالات افزایش یافته است، به نظر می رسد بررسی و شناسایی عواملی که با گذشت زمان منجر به این افزایش شده اند نیز می تواند
در مهار و کاهش این پی آمد موثر باشد.

نتیجه گیری

نتیجه نگران کننده این مطالعه حاکی از شیوع نسبتاً بالای افراد مشکوک به اختلال در بین دانشجویان است و توجه بیش از پیش مسئولین و محققین را در این زمینه طلب می کند، تا با شناسایی و تغییر عوامل موثر بر وضعیت سلامت روانی نسبت به بهبود وضعیت اقدام کنند.

کاهش شیوع اختلالات روانی می تواند موجب افزایش فضای نشاط در دانشگاهها و بهره مندی بیشتر دانشجویان از فضاهای علمی شود.