نمايه استنادي کیفی نیست/ متخصصان علم‌سنجی کیفیت را ارائه می دهند
مديرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسي دانشگاه شاهدگفت: نمايه استنادي هيچوقت نمي‌تواند به سمت کيفيت برود. نمايه استنادي خودش کمي است. اين متخصصان علم‌سنجي هستند که مي‌توانند نتايج کيفي ارائه دهند.
به گزارش خبرگزاری مهر، عبدالرضا نوروزي با اشاره به اینکه علم‌سنجي يکي از بروزترين روش‌هاي ارزيابي فعاليت‌هاي علمي است گفت: علم‌سنجي حوزه‌اي است که با تکيه بر روش‌هاي کمي، نتايج کمي و کيفي را به حوزه سياست‌گذاري علم و فناوري ارائه مي‌دهد و از حوزه‌هاي پشتيبان سياست‌گذاري علم و فناوري محسوب مي‌شوند. در واقع اين تعريفي از علم‌سنجي است، علم‌سنجي اگر چه نشان مي‌دهد که خيلي به روش‌هاي کمي وابسته است اما روش‌هاي کمي هم بخشي از روش‌هايي است که در علم‌سنجي استفاده مي‌شود.
وی افزود: در مجموع ما اگر اهداف کيفي و چارچوب کيفي نداشته باشيم و نتايجي را به صورت کيفي ارائه ندهيم، يک کار کامل در حوزه علم‌سنجي انجام نداده‌ايم. نکته دوم اين که نمايه‌هاي استنادي تنها ابزار علم‌سنجي نيست و نمايه‌هاي استنادي و نمايه‌هاي تخصصي نيز از ابزارهايي هستند که در علم‌سنجي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
نمی توانیم به فعالیت پژوهشگران دنیا در حوزه های مختلف بی تفاوت باشیم
مديرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسي دانشگاه شاهد با بیان اینکه کاربردهاي علم‌سنجي در سطوح مختلف قابل تعريف است اظهار داشت: در سطح ملي يا فراملي بايد ببينيم که مسير حرکت علم و فناوري در دنياي امروز به کدام سمت و سو است، چه حوزه‌هايي تحت تأثير چه حوزه‌هايي به وجود آمده و حال فعاليت مي‌کنند، حوزه‌هاي جديد چه هستند و جبهه‌هاي پژوهش در سطح بين‌المللي کدامند. ما براي انجام کارهاي تحقيقاتي و برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري پژوهشي‌مان نمي‌توانيم نسبت به اينکه پژوهشگران در دنيا در چه حوزه‌هايي فعاليت دارند، بي‌تفاوت باشيم.
نوروزی در خصوص اهمیت نمایه های اسنادی و کاربرد های آن گفت: نمايه‌هاي استنادي در طول تاريخ و حتي در قرن ۱۲ ميلادي، تا حدي مورد استفاده بوده است، يکي از مهم‌ترين کاربردهاي نمايه‌هاي استنادي، کمک به اعتبارسنجي اطلاعات است، کاربرد ديگر آن، شناسايي اثرگذاري و اثرپذيري يک اطلاعات است يعني وقتي ما با استفاده از نمايه‌هاي استنادي رصد مي‌کنيم که چه کسي به چه کسي استناد داده، اين نشان‌دهنده اين است که چه کسي از چه کسي تأثير پذيرفته است. اگر بتوانيم اين کار را بر روي مجموعه‌اي از افراد انجام دهيم، از داخل آن مدل‌هايي بيرون مي‌آيد که اين مدل‌ها مي‌توانند نشان دهند که ميزان تأثيرگذاري در حوزه علمي کدام‌ها هستند. بنابراين نمايه‌هاي استنادي هم براي اعتبارسنجي و هم براي ارزيابي اثربخشي و اثرگذاري مي‌توانند تأثيرگذار باشند.
وی افزود: نمايه‌هاي استنادي نه تنها مي‌توانند در روند توليد علم تأثير داشته باشند بلکه چرخه توليد علم بدون نمايه‌ها اصلاً متصور نيست. فرضاً الان اگر يک نفر بخواهد تحقيقي را انجام دهد، اولين کاري که مي‌کند تعيين موضوع است. براي تعيين موضوع ابتدا منابع قبلي را مطالعه مي‌کند تا ببيند چه کساني، چه کارهايي را انجام داده‌اند. اين آثار را از کتابخانه‌ها، مراکز اطلاع‌رساني، پايگاه‌هاي اطلاعاتي، نمايه‌هاي اختصاصي و نمايه‌هاي استنادي موجود جستجو مي‌کند.
مديرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسي دانشگاه شاهد در خصوص اهميت و ضرورتي براي ايجاد يک نمايه استنادي بومي گفت: بايد ISC را موهبتي براي جهان اسلام و براي کشور ما دانست. به خاطر اينکه خيلي از مجلات خوبي که ما الان در سطح کشور داريم، به دليل محدوديت‌هايي که نمايه‌هاي بين‌المللي به لحاظ تعداد دارند، وارد آن‌ها نمي‌شوند. شما اگر بر روي سايت خيلي از اين نمايه‌هاي معتبر ازجمله نمايه‌هاي معتبر موسسه THOMSON سري بزنيد، مي‌توانيد ملاحظه کنيد که قيد شده است که مجله‌هايي که ما انتخاب مي‌کنيم همه مجله‌هاي خوب دنيا نيستند و ما با توجه به سياست‌ها و امکاناتمان اينها را انتخاب کرده‌ايم. ملت‌ها مي‌بايست براي مجله‌هاي خوب خودشان يک فکري بکنند. الان هم مجلات خودمان و هم مجلات دنياي اسلام در ISC وجود دارد. بايد به ISC کمک کرد. توجه داشته باشيم که اگر پرزنت کردن مقالات خودمان براي محققان ما، جزء اهداف ماست و اگر مي‌خواهيم بدانيم داشته‌هاي ما چطور است و از آن‌ها استفاده کنيم، حتماً بايد نمايه‌هاي تخصصي ISC را تقويت کنيم.
آنچه ما در نمايه‌هاي استنادي به دست مي‌آوريم کميت آن است
نوروزی اظهار داشت: نمايه استنادي هيچوقت نمي‌تواند به سمت کيفيت برودT نمايه استنادي خودش کمي استT اين متخصصان علم‌سنجي هستند که مي‌توانند نتايج کيفي ارائه دهند. آنچه ما در نمايه‌هاي استنادي به دست مي‌آوريم کميت آن است. اصلاً انتظار ديگري وجود ندارد. مثلاً ما مي‌خواهيم وضعيت فارغ التحصيلان را ارزيابي کنيم. طبيعتاً بخشي از مسائل مربوط به دانش ثبت شده اين افراد است. ممکن است اثرگذاري‌هاي ديگري هم وجود داشته باشد مثلاً اين افراد ثبت اختراعات داشته باشند اما نمايه استنادي قرار نيست اينها را در نظر بگيرد. مثل اين مي‌ماند که مثلاً ما از پروانه‌هاي ثبت اختراع و پايگاه‌هايي مثل Patnt US و يا EPO مال اروپا يا GE Patent انتظار داشته باشيم که بيايند و اطلاعات مقالات را بدهند در صورتي‌که اطلاعات مقالات جز اهدافشان نيست و اطلاعات محرمانه ثبت اختراع جزء اهدافشان است.